ตสฺสตฺโถ ‘‘วุตฺตนเยน ปมาทํ อาปชฺชนฺโต ปมาทํ นิสฺสาย ภควตา สทฺธิํ ยุคคฺคาหจิตฺตุปฺปาเทน สเหว ฌานาภิญฺญาหิ อนุชีโน ปริหีโน’’ติฯ อวีจินิรยํ ปตฺโต, จตุทฺวารํ ภยานกนฺติ ชาลานํ ตตฺถ อุปฺปนฺนสตฺตานํ วา นิรนฺตรตาย ‘‘อวีจี’’ติ ลทฺธนามํ จตูสุ ปสฺเสสุ จตุมหาทฺวารโยเคน จตุทฺวารํ อติภยานกํ มหานิรยํ ปฏิสนฺธิคฺคหณวเสน ปตฺโตฯ ตถา หิ วุตฺตํ –

‘‘จตุกฺกณฺโณ จตุทฺวาโร, วิภตฺโต ภาคโส มิโต;

อโยปาการปริยนฺโต, อยสา ปฏิกุชฺชิโตฯ

‘‘ตสฺส อโยมยา ภูมิ, ชลิตา เตชสา ยุตา;

สมนฺตา โยชนสตํ, ผริตฺวา ติฏฺฐติ สพฺพทา’’ติฯ (ม. นิ. 3.250; อ. นิ. 3.36; เป. ว. 693-694; ชา. 2.19.86-87);

อทุฏฺฐสฺสาติ อทุฏฺฐจิตฺตสฺสฯ ทุพฺเภติ ทูเสยฺยฯ ตเมว ปาปํ ผุสตีติ ตเมว อทุฏฺฐทุพฺภิํ ปาปปุคฺคลํ ปาปํ นิหีนํ ปาปผลํ ผุสติ ปาปุณาติ อภิภวติฯ เภสฺมาติ วิปุลภาเวน คมฺภีรภาเวน จ ภิํสาเปนฺโต วิย, วิปุลคมฺภีโรติ อตฺโถฯ วาเทนาติ โทเสนฯ วิหิํสตีติ พาธติ อาสาเทติฯ วาโท ตมฺหิ น รูหตีติ ตสฺมิํ ตถาคเต ปเรน อาโรปิยมาโน โทโส น รุหติ, น ติฏฺฐติ, วิสกุมฺโภ วิย สมุทฺทสฺส, น ตสฺส วิการํ ชเนตีติ อตฺโถฯ

เอวํ ฉหิ คาถาหิ ปาปิจฺฉตาทิสมนฺนาคตสฺส นิรยูปคภาวทสฺสเนน ทุกฺขโต อปริมุตฺตตํ ทสฺเสตฺวา อิทานิ ตปฺปฏิปกฺขธมฺมสมนฺนาคตสฺส ทุกฺขกฺขยํ ทสฺเสนฺโต ‘‘ตาทิสํ มิตฺต’’นฺติ โอสานคาถมาหฯ ตสฺสตฺโถ – ยสฺส สมฺมา ปฏิปนฺนสฺส มคฺคานุโค ปฏิปตฺติมคฺคํ อนุคโต สมฺมา ปฏิปนฺโน อปฺปิจฺฉตาทิคุณสมนฺนาคเมน สกลวฏฺฏทุกฺขสฺส ขยํ ปริโยสานํ ปาปุเณยฺยฯ ตาทิสํ พุทฺธํ วา พุทฺธสาวกํ วา ปณฺฑิโต สปฺปญฺโญ, อตฺตโน มิตฺตํ กุพฺเพถ เตน เมตฺติกํ กเรยฺย, ตญฺจ เสเวยฺย ตเมว ปยิรุปาเสยฺยาติฯ

อิติ อิมสฺมิํ วคฺเค ฉฏฺฐสตฺตมสุตฺเตสุ วิวฏฺฏํ กถิตํ, อิตเรสุ วฏฺฏวิวฏฺฏํ กถิตํฯ

ทสมสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

จตุตฺถวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

5. ปญฺจมวคฺโค